Bazylika Matki Bożej Śnieżnej
Tu pochowany jest papież Franciszek
Spośród czterech bazylik patriarchalnych Rzymu, św. Piotra, św. Pawła za Murami i św. Jana na Lateranie, najmniejszą jest ta, która uchodzi za najstarszą świątynię poświęconą Matce Bożej, stąd też zyskała tytuł Mater i Magistra wszystkich kościołów pod wezwaniem Bogurodzicy na świecie. Jest nią bazylika Matki Bożej Większej, czyli Santa Maria Maggiore, położona blisko dworca Termini, tuż przy starożytnym centrum Rzymu.
To tutaj zgodnie ze swoim życzeniem pochowany został Franciszek, który podczas swojego pontyfikatu klęczał tam ponad 120 razy. Ostatecznie swoją wolę w kwestii miejsca pochówku papież potwierdził w testamencie sporządzonym 29 czerwca 2022 roku. Dobitnie podkreślił, że będzie to patriarchalna Bazylika Matki Bożej Większej na najwyższym wzgórzu rzymskim – Eskwilinie. Wydał też szczegółowe dyspozycje odnośnie swojej ostatniej drogi. Grób papieski ma być umieszczony w ziemi. Przykryje go prosty kamień z Ligurii, nadmorskiego regionu północno-zachodnich Włoch ze stolicą w Genui, skąd pochodzili dziadkowie zmarłego papieża. Bazylika znajduje się pół kilometra na południowy zachód od dworca Termini i około 300 metrów na północny zachód od stacji metra Vittorio Emanuele. Po wyjściu i opuszczaniu stacji dojdziemy na miejsce w ciągu kilku minut. Aby jednak na chwilę stanąć przed grobem Franciszka trzeba było kilka dni po ceremoniach pogrzebowych odczekać prawie dwie godziny w ogromnej kolejce.
Śnieg w sierpniu
Według legendarnego przekazu początek tej świątyni wiąże się z cudownym wydarzeniem. W nocy 5 sierpnia, a więc w czasie, gdy w Rzymie bywają największe upały, część wzgórza eskwilińskiego pokryła się śniegiem. Tej nocy Matka Boża objawiła się we śnie papieżowi Liberiuszowi (352-366) i patrycjuszowi rzymskiemu o imieniu Jan, który ze swą żoną żarliwie modlił się o potomka, wyrażając pragnienie, aby zbudowano kościół w miejscu, gdzie nazajutrz pokaże się śnieg. Był początek sierpnia 352 roku. Ziemia została przepalona żarem słońca, od którego usychały liście, kwiaty i trawa. Mimo to, w nocy z 4 na 5 sierpnia obfity śnieg pokrył szczyt wzgórza na Eskwilinie. Papież Liberiusz miał własnoręcznie narysować laską na śniegu projekt świątyni. Na pamiątkę tego wydarzenia ustanowiono święto Matki Bożej Śnieżnej obchodzone 5 sierpnia. Tego dnia bazylika na Eskwilinie znów pokrywa się białym puchem. Wierni, by stało się zadość tradycji, sypią płatki białych kwiatów. Papieska Bazylika Santa Maria Maggiore od szesnastu stuleci dominuje nad Rzymem, jako pierwsza świątynia poświęcona Matce Bożej a zarazem ważny ośrodek kultury i sztuki. Santa Maria Maggiore to jedyna z rzymskich bazylik wczesnochrześcijańskich, która zachowała swój pierwotny wystrój. Kolumny ze szlachetnej odmiany barwnego marmuru zwanej marmo cipollino, które wyznaczają nawę główną, pochodzą ze starożytnych budynków magazynowych i świątynnych, zburzonych w epoce chrześcijańskiej. Mozaiki w nawie głównej, podobnie jak na dawnej fasadzie, powstały w czasach pontyfikatu Sykstusa III (432-440). Mozaiki w absydzie natomiast zostały wykonane na zlecenie papieża Mikołaja IV (1288-1292) przez Jacopo Torritiego. Posadzka w nawie głównej została położona w XII w. przez kamieniarzy ze szkoły Cosmatych (arte cosmatesca). Kasetonowy sufit ze złoconego drewna zaprojektowali Giuliano i Antonio da Sangallo. W Bazylice przechowywane są nieocenionej wartości relikwie Sacra Culla (Świętego Żłóbka), kamienny żłóbek Arnolfo di Cambio oraz ikona Matki Bożej Salus Populi Romani. Kaplice w Bazylice: Pawłowa, Sykstyńska, Sforzów, Cesi, Krucyfiksu, św. Michała, a także każda kolumna, obraz, rzeźba, każdy pojedynczy element łączą w sobie historię i chrześcijańską duchowość. W Bazylice przechowywana jest słynna ikona maryjna Salus Populi Romani. Tradycja przypisuje stworzenie tego wizerunku św. Łukaszowi Ewangeliście, patronowi malarzy. Papież Franciszek zawierzał Maryi Salus Populi Romani swoje podróże apostolskie, modląc się przed obrazem przed każdym wyjazdem i po powrocie. Łącznie 120 razy.
Relikwia Świętego Żłóbka, w którym złożono Dzieciątko Jezus, przypomina o randze Bazyliki Matki Bożej Większej uważanej za „Betlejem Zachodu”. To właśnie w Bazylice Santa Maria Maggiore po raz pierwszy odprawiono mszę św. w Wigilię Bożego Narodzenia i podtrzymując ten zwyczaj przez wieki, papieże tradycyjnie tego właśnie dnia nawiedzali Bazylikę.
Grób Franciszka
Uroczystości pogrzebowe Ojca Świętego rozpoczęły się w sobotę 26 kwietnia 2025 roku na placu Świętego Piotra w Watykanie o godz. 10:00. Msza pogrzebowa zgromadziła około 250 tys. osób, a 150 tys. ludzi pojawiło się na ulicach włoskiej stolicy na trasie konduktu żałobnego. To była jedna z największych ceremonii pogrzebowych w historii i pierwszy taki kondukt w Wiecznym Mieście. Ojciec Święty został pochowany w Bazylice Matki Bożej Większej (Santa Maria Maggiore), która była mu szczególnie bliska. Od niedzielnego poranka (27 kwietnia 2025 roku) można odwiedzać grób papieża Franciszka, który w sobotę został tu pochowany zgodnie ze swoją wolą. Kolejka do grobu papieża Franciszka zaczynała się za bazyliką. Policja i ochroniarze zaganiają gości za srebrne, czerwone i białe taśmy, które wiją się tam i z powrotem przez plac, a następnie wzdłuż boku kościoła. Dla papieża Franciszka Bazylika Matki Bożej Większej była najczęściej odwiedzanym miejscem poza Watykanem. Przed obrazem Salus Populi Romani, Ocalenia Ludu Rzymskiego, Franciszek modlił się na początku i na końcu wszystkich podróży zagranicznych oraz przy innych okazjach. W 2022 r. wybrał na miejsce swojego pochówku niszę w lewej nawie bocznej Bazyliki, między kaplicą paulińską, w której znajduje się wizerunek Maryi z Dzieciątkiem, zgodnie z tradycją związany z Ewangelistą Łukaszem, a kaplicą rodziny Sforzów, arcydziełem Michała Anioła, pełnym architektonicznych innowacji. Nagrobek Ojca Świętego, podobnie jak nagrobki wszystkich ostatnich papieży, ma wygrawerowane imię papieża po łacinie - Franciscus. Nad grobem znajduje się powiększona wersja srebrnego pektorału Franciszka, którego używał jako biskup w Argentynie, przedstawiającego Chrystusa, jako Dobrego Pasterza. W bazylice pochowanych jest siedmiu papieży, a Franciszek jest ósmym, po dość długiej przerwie. Ostatnim był Klemens IX, w 1669 roku. Pochowani są tam dwaj papieże franciszkanie, Mikołaj IV i Sykstus V, oraz dominikanin św. Pius V, dzięki któremu papieże do dziś noszą białą sutannę. Bazylika Matki Bożej Większej była pierwszą w Rzymie wielką świątynią poświęconą Matce Bożej, bazyliką, która w przeciwieństwie do innych wielkich bazylik ufundowanych przez cesarza, została zbudowana przez papieża. Jej wnętrze wciąż zdobią mozaikowe cykle z V wieku, ilustrujące historię zbawienia.
Święty Żłobek
W przeszłości kościół nosił także tytuł Santa Maria ad Praesepem, czyli Matki Bożej u Żłóbka (święty żłobek). Na zlecenie papieża Piusa IX (1846-78), rzymski architekt Virginio Vespignani zaprojektował umieszczoną przed Ołtarzem Papieskim Konfesję (1861-64). Vespignani użył około siedemdziesięciu różnych rodzajów marmuru, w większości pochodzących z ówczesnych wykopalisk w Rzymie i Ostii. Konfesja nawiązuje do znaczenia Bazyliki Santa Maria Maggiore, jako Betlejem Zachodu i Bazyliki Bożego Narodzenia w Rzymie. Od pontyfikatu pochodzącego z Jerozolimy Teodora (642-649) Bazylikę nazywano również Sancta Maria „ad Praesepem”. Tytuł ten stanowi nawiązanie do pięciu listewek z drewna (ficus sycomorus), będących być może częścią żłóbka, w którym złożono Dzieciątko Jezus. Fragmenty żłobka pochodzące z drzewa klonowego zamknięte są w srebrno-kryształowym relikwiarzu autorstwa Giuseppe Valardigo. Umieszczony jest na platformie z malowanego drzewa, obłożonego srebrnym, płytkim reliefem przedstawiającym z przodu kołyskę, na rewersie zaś Ostatnią Wieczerzę. Po bokach umieszczono płaskorzeźby przedstawiające Ucieczkę i Pokłon Trzech Króli. Relikwiarz wsparty jest na nóżkach w kształcie czterech złotych cherubinów. Na górze natomiast, na wykonanym, ze szczerego złota sianku, w stajence, leży Dzieciątko w geście błogosławieństwa. Te relikwie znajdują się pod głównym ołtarzem. A strzeże je wielka rzeźba rozmodlonego papieża – bł. Piusa IX (1792-1878), po św. Piotrze najdłużej kierującego Kościołem, bo ponad 31 lat. Obok znajduje się grób św. Hieronima, który większość życia spędził w Betlejem, tłumacząc Biblię na język łaciński.
Kaplica Matki Bożej
Na wysokości głównego ołtarza znajdują się dwie kaplice zbudowane na planie krzyża greckiego z kopułą nad centralną częścią. Po prawej stronie jest kaplica Sykstusa V, nazywana również kaplicą Sykstyńską. W swoim wnętrzu skrywa nagrobki papieży Sykstusa V i Piusa V. Po przeciwnej stronie w 1613 roku wzniesiono kaplicę Pulińską, inaczej zwaną Borghese, nazwaną tak od rodowego nazwiska Pawła V (1605 – 1620). Są w niej nagrobki papieża Pawła V i Klemensa VIII. W tej najpiękniejszej kaplicy całej bazyliki znajduje się słynąca łaskami ikona Maryi, czczona jako Salus Populi Romani – Wybawienie Ludu Rzymskiego. Wizerunek Madonny znajduje się w głównym ołtarzu kaplicy. Kiedy i przez kogo został ten niezwykły wizerunek namalowany, nie wiadomo do dnia dzisiejszego. Na ogół przyjmowano, że cudowna ikona pochodzi z XII lub XIII wieku. Ikona Madonny zyskała ogromną sławę od czasu bitwy pod Lepanto w 1571 roku. Wtedy to papież Pius V przewodniczył procesji ulicami Rzymu. Niósł wizerunek Matki Bożej i odmawiał wraz z wiernymi różaniec w intencji zwycięstwa chrześcijan nad flotą turecką. Ten sam papież polecił również obchodzić w całym Kościele uroczystość poświęcenia bazyliki Santa Maria Maggiore, którą powszechnie nazywano świętem Matki Bożej Śnieżnej. Od tego czasu wiele kościołów na świecie i w Polsce również poświęcono pod tym wezwaniem. Upowszechniły się również kopie ikony Salus Populi Romani. Najstarsza kopia znajduje się w Krakowie w kościele Ojców Dominikanów i czczona jest jako obraz Matki Bożej Różańcowej.
Drzwi Święte
Tak jak pozostałe bazyliki papieskie Bazylika Matki Boskiej Śnieżnej posiada Święte Drzwi otwierane przez papieża podczas inauguracji Roku Jubileuszowego. Tutaj Święte Drzwi znajdują się na lewo od drzwi głównych, w przeciwieństwie do pozostałych trzech bazylik większych. Drzwi Święte, znajdujące się w portyku po lewej stronie otwierane są tylko w latach jubileuszowych, które w Rzymie ogłaszane są od 1300 r. (co pięćdziesiąt lat, a od 1470 r. co dwadzieścia pięć). Obecne Drzwi Święte wykonane zostały z brązu w 2000 r. i symbolizują pojednanie z Bogiem i rozpoczęcie nowego życia.
